Llojet e sklerozës multiple (SM)

TË GJITHA LLOJET E SM SHKAKTOHEN NGA I NJËJTI PROCES PATOLOGJIK FILLESTAR.

Për vite me radhë, neurologët e kanë kategorizuar SM sipas llojeve të ndryshme: SM recidive-remitente (SMRR), SM primare progresive (SMPP) dhe SM sekondare progresive (SMSP).^1,2 Zakonisht, llojet e SM përcaktohen në bazë të kombinimeve të ndryshme të simptomave që shfaqen me avancimin e sëmundjes.

Studimet e fundit tregojnë se, faktikisht, këto lloje të SM janë mjaft të ngjashme. Procesi patologjik fillestar është i njëjtë, pavarësisht llojit të SM që keni.^1,3 Të gjitha llojet e SM avancojnë në mënyrë të vazhdueshme që prej fillimit – pavarësisht kombinimit të simptomave ose edhe nëse nuk keni asnjë simptomë.^1,3 Kjo është arsyeja se përse është kaq e rëndësishme që të ndërmerrni sa më parë hapat për menaxhimin e SM (duke përfshirë nisjen e trajtimit të duhur dhe mbajtjen e një diete dhe stili jetese) të shëndetshëm.^1,4

Lexoni më tej për të zbuluar më shumë rreth llojeve të ndryshme të SM dhe zbuloni se si faktikisht ato janë aq të ndryshme.…

Pra, ku qëndron rëndësia e identifikimit të llojit të SM nga e cila vuani? Identifikimi i llojit të SM nga e cila vuani ndihmon ekipin e kujdesit shëndetësor për të vlerësuar zhvillimin e sëmundjes dhe për të parashikuar se si mund t’ju ndikojë në të ardhmen, si dhe shërben për përcaktimin e opsioneve të trajtimit që janë të disponueshme për ju. Megjithatë, fillimisht duhet të diagnostikoheni me SM dhe më pas të përcaktohet lloji, proces ky që mund të marrë shumë kohë. Diagnostikimi mund të jetë i vështirë pasi rrjedha e sëmundjes është e paparashikueshme, simptomat mund të shfaqen e të zhduken përgjatë shumë viteve dhe ato janë të ndryshme te persona të ndryshëm.

3 llojet kryesore të SM (SMRR, SMPP ose SMSP) kategorizohen sipas shpejtësisë së shfaqjes së simptomave dhe ndryshimit të tyre me kalimin e kohës. Simptomat që keni varen nga zonat e sistemit nervor qendror që janë prekur.¹

SMRR është lloji më i zakonshëm i SM. Faktikisht, deri në 85% e personave që kanë SM diagnostikohen fillimisht me SMRR.¹ Kjo lloj e SM karakterizohet nga simptoma të luhatshme, me përkeqësime recidive që mund të jenë të papritura dhe që pasohen nga normalizim gjatë javëve ose muajve në vazhdim, gjatë një periudhe që quhet remision.¹

Pas një simptome recidive mund të vie një rikuperim i kënaqshëm apo i plotë ose simptomat mund të vazhdojnë edhe midis recidivave.³ Kjo mund të çojë në avancim të qëndrueshëm të SM ndërsa aftësitë e kufizuara vazhdojnë të shtohen.¹

A është i përhershëm progresioni i SMRR?

Të gjitha llojet e SM, duke përfshirë SMRR, karakterizohen nga avancimi që nga momenti i shfaqjes, edhe nëse nuk vëreni simptoma.^1,5,6  Tashmë disponohen trajtime për t’ju ndihmuar në ngadalësimin e procesit fillestar. Konsultohuni me neurologun rreth opsioneve të disponueshme të trajtimit që mund të jenë të përshtatshme për ju.

Figura e sugjeruar. Grafiku i mëposhtëm tregon se SMRR shoqërohet me recidiva (përkeqësim i papritur i simptomave) dhe lehtësimi të përkohshëm (rikuperim nga simptomat) (vija e gjelbër). Avancimi i sëmundjes fillestare është i vazhdueshëm që nga momenti i shfaqjes, edhe nëse nuk keni simptoma (vija portokalli).*

Rreth 90% e personave të diagnostikuar me SMRR, nëse nuk marrin trajtim, zhvillojnë SMSP brenda një harku kohor prej 25 vitesh. Megjithatë, disponohen trajtime të cilat mund të ngadalësojnë procesin fillestar.⁷ Shenjat e zhvillimit të SMSP përfshijnë një përkeqësim gradual të kufizimit të aftësive dhe simptoma më të dukshme midis recidivave.³

Duke qenë se ndryshimi i saktë nga SMRR në SMSP është i vështirë për t’u identifikuar, diagnostikimi i SMSP kërkon një monitorim të kujdesshëm të ndryshimeve të simptomave tuaja, ekzaminime neurologjike ndjekëse dhe skanime të herëpashershme me imazheri me rezonancë magnetike (MRI).⁷

A mund të përmirësohet SMSP?

Gjatë fazave të para të SMSP, simptomat tuaja mund të përmirësohen në vijim të një recidive, por avancimi i sëmundjes fillestare vazhdon. Me kalimin e kohës, simptomat bëhen më të dukshme nga një recidiv tek tjetri, derisa të mos ketë recidiva të dallueshme dhe simptomat të vazhdojnë të përkeqësohen.¹ Megjithëse dëmtimi i nervave si rezultat i SM nuk mund të zhbëhet, nëse sëmundja menaxhohet siç duhet gjatë fazës së hershme të SMRR mund të trajtohen simptomat e SM për t’ju ndihmuar në rikuperimin fizik. Gjithashtu, ekzistojnë trajtime për ngadalësimin e procesit patologjik fillestar dhe për shtyrjen e avancimit të SMRR në SMSP.^{1, 3, 8}

Figura e sugjeruar. Grafiku i mëposhtëm tregon kalimin tipik nga SMRR në SMSP me kalimin e kohës. Simptomat përkeqësohen gradualisht nga një recidiv tek tjetri deri sa të mos ketë më recidiva të dukshme (vija e gjelbër). Avancimi i sëmundjes fillestare është i vazhdueshëm që nga momenti i shfaqjes, edhe nëse nuk keni simptoma (vija portokalli).*

*Grafiku është një përfaqësim i përgjithshëm i mënyrës së avancimit të SM dhe nuk bazohet te rasti i një pacienti të caktuar.

E diagnostikuar vetëm te rreth 10% e personave me SM, SMPP shfaqet kryesisht te personat në të 40-tat dhe në të 50-tat.^1,9

Personat me këtë lloj SM nuk përjetojnë ndonjë formë të qartë të recidivit apo lehtësimit të përkohshëm. Në fakt, vihet re një përkeqësim gradual i simptomave që fillimisht shfaqen të lehta dhe gradualisht bëhen më të dukshme.⁸ Për këtë arsye, diagnostikimi i SMPP mund të kërkojë kohë. Monitorimi i rregullt i të gjitha simptomave i mundëson ekipit të kujdesit shëndetësor të bëjnë sa më parë diagnostikimin, të sigurojnë më herët dhënien e një trajtimi të duhur, si dhe të ndihmojnë në ngadalësimin e avancimittë sëmundjes.^1,8

Figura e sugjeruar. Grafiku i mëposhtëm tregon se SMPP shoqërohet nga një përkeqësim gradual i simptomave me kalimin e kohës (vija e gjelbër), pa periudha recidive apo lehtësimi të përkohshëm. Avancimi i sëmundjes fillestare është i vazhdueshëm që nga momenti i shfaqjes, edhe nëse nuk keni simptoma (vija portokalli).*

• Llojet e SM mund të ndryshojnë në aspektin e kombinimit të simptomave dhe të mënyrës së zhvillimit me kalimin e kohës, por ato ndajnë të gjitha të njëjtin proces patologjik fillestar ^1,3,10
• Të gjitha llojet e SM njihen për avancim që prej fazave më të hershme të sëmundjes, edhe nëse nuk keni simptoma ^1,3,10
• Duke ndërmarrë një rol aktiv në menaxhimin e SM tuaj, ju kontribuoni në gjetjen më të hershme të planit të duhur të trajtimit për rastin tuaj dhe në ngadalësimin e avancimit të SM

1. Giovannoni G, et al. Mult Scler Relat Disord. 2016;9:S5–48.
2. Dunn SE et al. Curr Top Behav Neurosci. 2015;26:57-86.
3. Cree BAC et al. Ann Neurol. 2019;85(5):653–666.
4. World Health Organization. 2020. Healthy diet. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/healthy-diet [aksesuar në mars 2020].
5. Kappos L et al. Poster presented at: the 34th Congress of the European Committee for Treatment and Research in Multiple Sclerosis (ECTRIMS); 2018;Poster P547.
6. Trojano M., et al. Neurol Sci, 2003;24(Suppl. 5): S268–S270.
7. National MS Society. Secondary progressive multiple sclerosis. https://www.nationalmssociety.org/What-is-MS/Types-of-MS/Secondary-progressive-MS#section-1. Aksesuar në 1 maj 2020.
8. Tedeholm H et al. Mult Scler. 2013 May; 19(6): 765–774.
9. MS Trust. Primary Progressive MS. https://www.mstrust.org.uk/a-z/primary-progressive-ms. Aksesuar në 18 mars 2020.
10. Kutzelnigg A et al. Cortical demyelination and diffuse white matter injury in multiple sclerosis. Brain 2005;128(11):2705–2712.