Dieta e shëndetshme.

SM MUND TË NDIKOJË NË JETËN TUAJ. VETËM TI VENDOS SI TA JETOSH ATË.

SM mund të ndikojë në jetën tuaj në shumë mënyra. Por duke zgjedhur një dietë dhe mënyrë jetese më të shëndetshme, ju mund ta ndryshoni atë. Siç dëshmojnë ekspertët tanë të pacientëve me SM, është e rëndësishme të keni një dietë dhe mënyrë jetese të shëndetshme, pavarësisht nëse keni SM apo jo.¹

Këtu, ne shqyrtojmë disa plane diete të lidhura me SM dhe japim disa udhëzime për ushqimet më të mira dhe më të këqija për t’u kujdesur dhe se si të shijoni shoqërimin dhe natën jashtë, pavarësisht se keni SM.

Më duket fuqizuese që gjëra të tilla si stërvitja, ushqimi i shëndetshëm dhe gjumi i mirë më ndihmojnë të ndihem më mirë dhe se këta janë faktorë që mund t’i kontrolloj.

Conor

Jeton me SM që nga viti 2003

rmsLabelViewAuthorProfile

Kombinimi i mjekimit të duhur, ushtrimeve dhe dietës së përmirësuar ka funksionuar për mua dhe kam vënë re se simptomat e mia kanë filluar të përmirësohen.

Jennifer

Jeton me SM që nga viti 2006

rmsLabelViewAuthorProfile

Flisni me ekipin tuaj të kujdesit shëndetësor për këshilla ushqyese, për t’u siguruar që po hani ushqimet e duhura dhe për të ndihmuar në gjetjen e një diete të shëndetshme që ju përshtatet më së miri.

A mund ta menaxhoj SM me një dietë të shëndetshme?

Nuk ka evidencë të mjaftueshme për të thënë me siguri se ajo që hani mund të ndihmojë në menaxhimin e SM tuaj, por ushqimi i shëndetshëm ka vërtetuar përfitime shëndetësore për të gjithë. Është një mënyrë e rëndësishme për të reduktuar rreziqet e përgjithshme shëndetësore dhe për tu mbrojtur kundër sëmundjeve, si diabeti dhe sëmundjet e zemrës.¹

Megjithëse nuk kemi një sasi të madhe të evidencës që të ushqyerit ndikon drejtpërdrejt në SM, ne e dimë se frutat, perimet, bishtajoret dhe arrat/farat janë të gjitha ushqime nutritive. Në mënyrë të ngjashme, ne e dimë se ushqimet e pasura me yndyrë të ngopur dhe kripë janë të lidhura me shqetësime shëndetësore, të tilla si sëmundjet e zemrës. Prandaj, për mua, më duket e arsyeshme të hamë më shumë fruta, perime, bishtajore dhe arra/fara dhe më pak gjalpë, mish të yndyrshëm dhe ushqime të përpunuara shumë, pavarësisht nëse keni SM apo jo!^1–5

Conor

Jeton me SM që nga viti 2003

rmsLabelViewAuthorProfile

Pse është e vështirë të gjesh prova për lidhjen midis SM dhe të ushqyerit?

Kjo është pjesërisht për shkak të kompleksitetit të SM dhe mënyrës se si duhen kryer studimet klinike. Është më e vështirë për të marrë gjetje të paanshme dhe të sakta në lidhje me ndikimin e të ushqyerit në sëmundje sesa ndikimin e një bari.³

? Pra, cilat janë planet e dietës që SM mund të përfitojë?

Ka disa 'dieta të SM' që janë sugjeruar të kenë efekte të dobishme në SM, por lidhja e tyre me përfitimet aktuale në SM nuk është vërtetuar ende, dhe kërkimet shkencore në lidhje me këtë janë në vazhdim. Hidhni një sy dëshmive më të fundit më poshtë dhe vendosni vetë…

Më poshtë, do t’i hedhim një vështrim disa planeve të njohura të dietës për të qëndruar të shëndetshëm dhe do të shqyrtojmë lidhshmëritë e tyre me SM.

• Dieta Swank   E zhvilluar nga Dr Roy Swank në vitet 1940 për njerëzit me SM, kjo dietë kufizon marrjen tuaj ditore të yndyrave të ngopura dhe të pangopura.^3,6 Dhe, megjithëse nuk ka ende asnjë provë të fortë që sugjeron se dieta Swank është e dobishme për SM, aktualisht është duke u zhvilluar një studim nga studiuesit në Universitetin e Iowa-s duke krahasuar dietën Swank me dietën paleolitike në një përpjekje për të kuptuar ndikimin e saj tek njerëzit me forma recidive të SM.^6,7 Mbi  këtë studim këtu mund të gjeni më shumë informata.

• Dieta Paleolitike Kjo dietë me shumë proteina e vë theksin te mishi, peshku, arrat, perimet dhe frutat dhe është një tjetër e ashtuquajtur "dietë SM". Megjithatë, aktualisht nuk ka asnjë provë përfundimtare mbi përfitimet e një diete me shumë proteina në SM. Ekziston një studim i vazhdueshëm nga studiues në Universitetin e Iowa-s për të vlerësuar më tej efektet e dietës Swank dhe dietës paleolitike në SM, siç u përmend më lart.^3,7

Dietat me bazë bimore

• Dieta McDougall   Kjo dietë me yndyrë të ulët, me bazë bimore, u studiua gjatë një viti te njerëzit me forma të përsëritura të SM. Studimi tregoi se njerëzit që ndiqnin dietën McDougall përjetuan më pak lodhje. Por, është e rëndësishme të theksohet se kjo dietë nuk tregoi ndonjë përfitim në aktivitetin e imazhit të rezonancës magnetike të trurit (MRI), shkallën e relapsave ose paaftësinë, dhe nevojiten studime shtesë për të konfirmuar këtë gjetje.⁸

• Dieta mesdhetare Një pilot studim i vogël vlerësoi ndikimin e një diete të modifikuar mesdhetare (me ushqime të pasura me yndyrna poli - dhe mono të pangopura, të tilla si peshku, frutat e freskëta dhe perimet dhe drithërat, pa mish ose bulmet) te gratë me SM për një periudhë 6-mujore. Megjithëse u regjistruan disa përmirësime në aspektin e lodhjes, ndikimit në simptomat e SM dhe paaftësisë, nevojiten studime të mëtejshme për të vërtetuar se kjo lloj diete ka përfitime domethënëse për njerëzit me SM.⁹

Ka shumë plane të tjera diete, të cilat pretendojnë se u sjellin dobi njerëzve me SM. Por e rëndësishme është të mbani mend se këto të ashtuquajtura "dieta SM" nuk janë vlerësuar drejtpërdrejt për efektet e tyre në SM në studimet klinike dhe nuk ka ende ndonjë studim të fortë që një plan i veçantë diete mund të ndihmojë me SM tuaj. Përpara se të filloni ndonjë plan diete, informohuni për shkencën më të fundit rreth SM dhe të ushqyerit dhe bisedoni me ekipin tuaj të kujdesit shëndetësor për një plan diete që mund të jetë i duhuri për ju.

Pa evidencë të mjaftueshme klinike, nuk mund të themi me siguri se cilat plane të dietës janë më të përshtatshme për SM.^3–5 Por, ne e dimë këtë: një dietë e përgjithshme e shëndetshme me stërvitje është e mirë për të gjithë ne.¹

Sipas udhëzimeve dietike për një jetë të shëndetshme nga disa prej organizatave më të besuara në botë (përfshirë Departamentin e Shëndetësisë dhe Shërbimeve Humane të SHBA-së, Departamentin e Bujqësisë të SHBA, Organizatën Botërore të Shëndetësisë (OBSH) dhe Shoqatën e SM), këtu është një listë me ushqimet e rekomanduara – ato që duhet të merren dhe ato që duhen të shmangen.^1,10–12

MERRNI MJAFTUESHËM NGA KËTO:^1,10–12

• Yndyrna të pangopura (peshku, avokado, arrat dhe vaji i ullirit)
• Fruta dhe perime
• Bishtajoret (thjerrëzat, fasulet), drithërat dhe arrat

TË KUFIZOHEN OSE TË SHMANGEN:^1,10–12

• Sheqernat (kujdes për përmbajtjen e sheqerit në ushqime dhe pije të caktuara të përpunuara, si dhe sheqernat natyrale në mjaltë dhe në lëngjet të frutave)
• Kripa (që gjendet në shumë ushqime të përpunuara ose të përgatitura)
• Yndyrna të ngopura (në mish yndyror, gjalpë, krem dhe djathë)
• Acidet trans-yndyrore (në produkte të pjekura, ushqime të skuqura, ushqime të parapaketuara)

Një rregull i thjeshtë i imi është të ushqehem sa më shëndetshëm shumicën e kohës dhe më pas nëse jam në udhëtim ose në një festë, pak ushqim i pashëndetshëm nuk është aq i rëndësishëm.

Conor

Jeton me SM që nga viti 2003

rmsLabelViewAuthorProfile

Pas diagnozës sime, shëndeti dhe mirëqenia ime e përgjithshme u bënë shumë më prioritare për mua. Mund të shihja dhe të ndjeja përfitimet që ofronte ushtrimi, kështu që e dija se ishte koha të shikoja edhe dietën time. Ndalova së ngrëni ushqime të përpunuara dhe fillova të bëja zgjedhje më natyrale më të shëndetshme, si të shtoja më shumë fruta dhe perime në dietën time. Përfshiva më shumë proteina të dobëta dhe u përpoqa të reduktoja amidonin dhe sheqernat. Asnjë nga këto nuk ndodhi brenda natës. Më duhej të arrija në këto përfundime në kohën time.

Jennifer

Jeton me SM që nga viti 2006

rmsLabelViewAuthorProfile

Si futet alkooli në këtë ekuacion? Ne kemi një seksion të tërë kushtuar SM dhe alkoolit.

Disa studime sugjerojnë se disa suplemente ushqimore (si vitamina D dhe acidet yndyrore omega-3) mund të kenë një efekt pozitiv në SM dhe në shëndetin në përgjithësi, por ndikimi i tyre në SM mbetet i paqartë dhe nevojiten kërkime të mëtejshme për të konfirmuar gjetjet. ²

Është e rëndësishme të diskutoni me ekipin tuaj të kujdesit shëndetësor përpara se të merrni ndonjë suplement dietik, pasi nivelet e larta të suplementeve të caktuara mund të mos jenë të sigurta.

Ushqimi i mirë është vërtet i rëndësishëm. Mamaja ime më thotë se fjala ime e parë ishte "më shumë" – më shumë ushqim! Gjithmonë më ka pëlqyer ushqimi - dhe në sasi të madhe! SM nuk e ka ndryshuar këtë.

Unë mendoj se shumica e njerëzve e dinë se duhet të hanë më shumë fruta dhe perime ose që  nuk po marrin fibra të mjaftueshme. Këtu janë disa nga idetë dhe ushqimet e mia të preferuara të recetave të shëndetshme…

Conor

Jeton me SM që nga viti 2003

rmsLabelViewAuthorProfile

• Mëngjesi: Manaferrat në kaçamak ose një smoothie frutash
• Dreka: Supë me perime, sallatë ose një skuqje
  • Mundohuni të përfshini fibra në të gjitha vaktet tuaja – unë përdor fasule, qiqra ose thjerrëza në supa ose salca
• Darka: gjellë me kerri ose makarona me shumë perime
• Snacks: Smoothie me fruta të ngrira, banane, fara liri dhe qumësht soje. Tost me miell integral me gjalpë kikiriku dhe banane. Ose vetëm një grusht arra

Pas një dite të gjatë, do të bëj një darkë të shpejtë duke hedhur disa perime të ngrira në një tenxhere me domate dhe shumë barishte dhe erëza – madje para se të heq çantën e shpinës!

Frutat dhe perimet e ngrira janë një mundësi e shkëlqyer për këdo që është i zënë ose ka lodhje. Shumica e lëndëve ushqyese mirëmbahen mirë nga ngrirja, kështu që frutat dhe perimet e ngrira jo vetëm që janë më të lira dhe më të përshtatshme se produktet e freskëta - ato janë gjithashtu edhe ushqyese!

Conor

Jeton me SM që nga viti 2003

rmsLabelViewAuthorProfile

Një recetë e preferuar për mua në mëngjes është një koktej me spinaq. Unë përdor qumësht të skremuar, kos grek (i pasur me proteina), gjalpë kikiriku, mjaltë dhe spinaq (mendoj Popeye)! Më jep energji dhe më mbush. Është një mënyrë e shpejtë dhe e lehtë për të nisur ditën time!

Receta: Koktej me spinaq dhe gjalpë kikiriku

• ½ filxhan qumësht i skremuar
• ½ filxhan kos të thjeshtë grek
• 2 lugë gjelle gjalpë kikiriku
• 1 lugë mjaltë
• ½ filxhan baby spinaq
• Kube akulli

Përziejini të gjithë përbërësit në një blender dhe shijojeni!

1. WHO. Healthy diet. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/healthy-diet [aksesuar në mars 2020].
2. Tryfonos C, et al. Medicines. 2019;6:95.
3. MS Trust. Types of diet. https://www.mstrust.org.uk/life-ms/diet/types-diet#what-to-consider-for-any-ms-diet [aksesuar në prill 2020].
4. Sand IK. Curr Nutr Rep. 2018;7:150–60.
5. Evans E, et al. Mult Scler Relat Disord. 2019;36:101393.
6. Chenard CA, et al. Nutrients. 2019;11:616.
7. Wahls T, et al. Trials. 2018;19:309.
8. Yadav V, et al. Mult Scler Relat Disord. 2016;9:80–90.
9. Sand IK, et al. Mult Scler Relat Disord. 2019;36:101403.
10. US Department of Health and Human Services, US Department of Agriculture. 2015–2020 dietary guidelines for Americans. 8th Edition. http://health.gov/dietaryguidelines/2015/guidelines/ [aksesuar në qershor 2020].
11. WHO. Global strategy on diet, physical activity and health. https://www.who.int/ncds/prevention/global-strategy-diet-physical-activity-2004-goals/en/ [aksesuar në qershor 2020].
12. MS Society. Diet and nutrition guide. https://www.mssociety.org.uk/care-and-support/everyday-living/eating-and-drinking/special-diets-and-ms [aksesuar në prill 2020].