Të punosh me  Sklerozë Multiple (MS)

SM mund të ndikojë në karrierën tuaj ne jemi duke punuar për ta rregulluar atë.

Balancimi i punës dhe jetës mund të jetë ndonjëherë i vështirë për të gjithë, dhe shtimi i SM në këtë përzierje mund t’i bëjë gjërat shumë më sfiduese. Por me përgatitjen e duhur, komunikim të kujdesshëm dhe motivim, është më se e mundur të merrni kualifikimet që dëshironi, të vazhdoni të punoni dhe të keni një karrierë të gjatë dhe përmbushëse pavarësisht nga SM.

Tani, kur e mendoj përsëri, recidivi (relapsi) im më dha motivimin që duhej ta merrja në konsideratë nëse isha në rrugën e duhur të karrierës. E shoh si një mundësi që më lejoi të rritesha si person.

Katharina

Jeton me SM që nga viti 2018

rmsLabelViewAuthorProfile

Katharina i pa sfidat me të cilat u përball duke punuar me SM si një shans për të vlerësuar rrugën e saj aktuale të karrierës dhe për të eksploruar mundësi të reja. Dhe gjithashtu, edhe ju mundeni.

Nëse jeni duke kërkuar një punë, duke mbajtur një të tillë ose duke ndërtuar një karrierë të re, sigurohuni që ti tregoni SM se JU jeni kryesori. Lexoni për të mësuar më shumë.

Nuk mund të mohohet se simptomat e SM mund ta bëjnë punën më sfiduese, por përshtatjet e vogla të punës, ose 'akomodimet', shpesh mund të ndihmojnë në lehtësimin e gjërave - është një rast i bërjes së pyetjes së duhur në kohën e duhur.^1,2

Në një anketë me 746 anëtarë të Shoqatës Kombëtare të SM, 88% e njerëzve që jetojnë me SM të cilët kërkuan akomodimet, i morën ato.³

Këtu janë vetëm disa shembuj të akomodimeve të punës që mund t’ju ndihmojnë^1,2:

• Orari fleksibil i punës ose më shumë pushime gjatë ditës së punës
• Ndryshime në hapësirën e punës ose pajisje, si p.sh. softueri diktues ose mbështetja e parakrahut, nëse të shkruarit  është i vështirë
• Kapuni për shufra në tualete në punë
• Hapësirë e parkimit më afër ndërtesës
• Puna nga shtëpia

Mëngjeset janë të vështira për mua, kështu që kam rregulluar orarin tim të punës për të filluar pak më vonë, dhe tani punoj nga ora 10:00 deri në 17:00. Ka një divan në zyrën time që e përdor për të pushuar pasdite çdo ditë dhe jam në gjendje të punoj edhe nga shtëpia nëse ka nevojë. Njerëzit e punës sime e kuptojnë që më duhen këto akomodime për të qenë e suksesshme.

Rebecca

Jeton me SM që nga viti 2006

rmsLabelViewAuthorProfile

Nëse keni nevojë për akomodim, ju rekomandoj të jeni specifik për atë që ju nevojitet dhe pse ju nevojitet. Punëdhënësi juaj nuk ka nevojë të dijë për çdo aspekt se si SM ndikon në jetën tuaj. Mendoni se si simptomat tuaja mund të ndikojnë në ditën tuaj të punës dhe jini të qartë për atë që ju nevojitet për të bërë punën tuaj më të mirë.

Rebecca

Jeton me SM që nga viti 2006

rmsLabelViewAuthorProfile

Është e rëndësishme të njihni të drejtat tuaja të punës kur keni SM. Çdo vend dhe çdo punë do të duhet të ketë rregulloret e veta në lidhje me SM dhe udhëzimet rreth akomodimit të punës, prandaj sigurohuni që të kuptoni ligjet dhe rregulloret specifike të punësimit që zbatohen për ju dhe për punën tuaj.

Mendoni se çfarë rregullimesh mund të bëhen për ta bërë më të lehtë jetën tuaj të punës dhe mos kini frikë ti kërkoni ato.

Mësoni për të drejtat tuaja dhe merrni mbështetjen dhe këshillat që ju nevojiten përpara se të merrni ndonjë vendim për t’i treguar punëdhënësit

se keni SM, për ndërprerjen e punës ose ndryshimin e karrierës suaj.

Puna në jetën e përditshme me SM ndonjëherë mund të sjellë sfida; më poshtë, Katharina ndan këshillat dhe truket e saj për ti zgjidhur ato.

• Nëse keni më shumë energji në mëngjes, punoni në mëngjes dhe bëni një sy gjumë të mirë gjatë drekës
• Kur keni lodhje, merrni përsipër detyrat më të vogla. Kthehuni te gjërat më të mëdha kur të ndiheni më mirë
• Nëse keni vështirësi me lëvizjet e vogla të duarve, si p.sh. të shkruani në smartfonin tuaj, provoni të përdorni funksionin e diktimit
• Në zyre merreni një karrige të rehatshme dhe të rregullueshme. Nëse kaloni më shumë se një orë në ditë në kompjuterin tuaj, një konfigurim i duhur me një monitor të madh dhe tastierë gjithashtu mund t’ju ndihmojë.
• Bëni pushime të rregullta dhe bëni zgjatje sa më shumë që të mundeni – dhe në varësi të atmosferës me kolegët tuaj, pse të mos bëni disa lëkundje të ijeve!
• Sigurohuni që të planifikoni kohë pushimi paraprakisht për vizitat në spital

Paparashikueshmëria  e SM mund ta bëjë punën tuaj aktuale sfiduese ose, ndoshta, t’ju shqetësojë për karrierën tuaj të ardhshme.^2,4,5 Por SM nuk duhet të pengojë asnjërën nga këto.

Marrja e vendimeve për ndryshimin e punës ose për një karrierë të ardhshme do të varet nga rrethanat tuaja individuale, natyra e simptomave tuaja dhe lloji i punës që bëni. Për shembull, nëse keni një punë që kërkon angazhim fizik, si një punëtor ndërtimi, dhe SM ndikon në forcën dhe ekuilibrin tuaj, mund t’ju duhet të merrni parasysh një rol me më pak angazhim fizikisht.⁶ Punët në zyrë priren të jenë më të përshtatshme për njerëzit me SM pasi janë më pak fizikisht sfiduese dhe ka më shumë fleksibilitet. Por nëse keni një punë me kërkesa mendore dhe keni probleme me të menduarit dhe vendimmarrjen, mund të duhet të merret parasysh një rol më pak sfidues mendor. Mbani mend, zakonisht ka mënyra për të përballuar sfidat në punën tuaj aktuale, prandaj sigurohuni që të mendoni për të gjitha opsionet tuaja përpara se të vendosni të ndryshoni punën. Me komunikim të hapur dhe pak përshtatje, Grace nuk e ka lënë SM të pengojë karrierën e saj si interpretuese!

Unë jam një aktore/këngëtare, kështu që punoj në skenë dhe në bare – realisht, kudo që performoj. Për shkak të simptomave të mia, më është dashur që t’i përshtas pak performancat e mia, pasi nuk mund të kërcej apo të lëviz aq shpejt sa dikur. Përpiqem të jem e sinqertë dhe e hapur me regjisorët kur shkoj në audicione, në mënyrë që ata të dinë se cilat janë kufizimet e mia. Deri më tani, kam pasur përvoja të mira, por është e vështirë të dish nëse ju thua njerëzve është për më të mirën, pasi kurrë nuk mund ta dish nëse do të kthehet kundër teje.

Grace

Jeton me SM që nga viti 2017

rmsLabelViewAuthorProfile

Mos harroni të shpenzoni kohën tuaj për të peshuar të gjitha opsionet tuaja përpara se të merrni ndonjë vendim të madh në lidhje me punën dhe karrierën tuaj të ardhshme.²

Kur jeni duke u përpjekur t’i qartësoni këto sfida, ju mund të gjeni madje mundësi të reja.^2,7

Recidivi (relapsi) im i parë (dhe vetëm një deri tani) më motivoi vërtetë të mendoj për atë që vërtet doja. Më bëri të gjeja kohë për veten time dhe të rimendoja qëndrimin tim ndaj punës.

Katharina

Jeton me SM që nga viti 2018

rmsLabelViewAuthorProfile

Njohuritë dhe përvoja juaj nuk zhduken; thjesht mund t’ju duhet ta zbatoni atë në mënyra të reja.

Rebecca

Jeton me SM që nga viti 2006

rmsLabelViewAuthorProfile

Në disa raste, përshtatjet e caktuara në vendin e punës, si ndryshimi i orëve ose përgjegjësive, mund ta bëjnë punën tuaj aktuale më të menaxhueshme. Ose, mund të dëshironi ose të keni nevojë të ndryshoni plotësisht punën ose karrierën tuaj. Ndoshta ka diçka që gjithmonë keni dashur ta provoni.^1,7 Mbajeni mend, ka gjithmonë një mënyrë për t’i kthyer sfidat në mundësi. Më poshtë janë disa gjëra që duhen marrë parasysh kur filloni të mendoni për një të re ose ndryshim në karrierë.

Fillimi ose ndryshimi i karrierës

Ka shumë gjëra që duhet të merren parasysh kur të filloni ose kur e ndërroni punën ose karrierën. Filloni duke pyetur veten⁸:

• Çfarë përfshin puna?

• Si është paga, dhe a ka ndonjë përfitim?

• A mendoni se do të ishit të lumtur në këtë punë?

• Si është mjedisi i punës?

• A keni nevojë për ndonjë aftësi specifike?

• Ku është puna?

• Si do të jetë udhëtimi juaj?

• Si është orari i punës?

  • A është e mundur të punosh nga shtëpia?
  • A ka orar fleksibël të punës?

Unë kam një diplomë master dhe kam punuar me fëmijë për 17 vjet. Një vit më parë, bëra një ndryshim karriere, sepse lodhja ime po e bënte shumë të vështirë ruajtjen e energjisë që më nevojitej për të qenë një edukatore cilësore dhe për t'u ndjerë ende mirë. Gjeta një punë tjetër që fokusohej në mbështetjen e prindërve me aftësi të kufizuara, gjë që më ka lejuar të përdor përvojën dhe ekspertizën time të mëparshme në mënyra të reja. Më e mira nga të gjitha, është se mund të bëj pushime dhe të pushoj sa herë që më nevojitet, gjë që ishte e pamundur kur kujdesesha për një dhomë plot me fëmijë!

Rebecca

Jeton me SM që nga viti 2006

rmsLabelViewAuthorProfile

Të punosh për vetveten

Unë punoj në mënyrë të pavarur si sipërmarrës dhe kam hapur biznesin tim të konsulencës për ushqimin dhe nutricionin – kam një orar të ngjeshur dhe të larmishëm, por ka një fleksibilitet të madh. Shumë herë zyra ime është tavolina ime e kuzhinës! Unë do të kisha filluar kompaninë time pavarësisht kësaj, por të kesh SM ishte pak motivues për mua.

Conor

Jeton me SM që nga viti 2003

rmsLabelViewAuthorProfile

Vetëpunësimi ju jep kontroll mbi mjedisin tuaj të punës dhe fleksibilitet për të punuar rreth nevojave tuaja me SM.² Këtu janë disa burime për t’ju ndihmuar të mësoni më shumë:

[Placeholder: përfaqësitë lokale për të ofruar vegëzat (links) lokale të faqes në internet për informata të vetëpunësimit]

Kërkoni llojin e punësimit që ju intereson dhe që bazohet në anët tuaja të forta. Ka shumë punë të ndryshme atje. Kështu që gjeni atë që është e duhura për ju.

Pasi të keni marrë vendimin tuaj për llojin e punës që dëshironi, hapi tjetër i madh janë intervistat. Sigurohuni që jeni të përgatitur dhe bëni pyetjet e duhura për tu siguruar që puna është e përshtatshme për ju.

Para intervistës

Bëni disa kërkime dhe gjurmime. Sigurohuni që jeni përgatitur duke ditur gjithçka që duhet të dini rreth punës për të cilën po aplikoni: Cili është përshkrimi i punës? Çfarë aftësish kërkon? Cilat janë vlerat e kompanisë? Gjithashtu, shikoni në internet për çdo lajm të fundit në lidhje me kompaninë ose industrinë, ose përditësime në faqen e internetit të kompanisë.⁹

Kur planifikoni intervista, sigurohuni që koha të funksionojë për ju. Nëse keni më shumë energji në mëngjes, kërkoni një intervistë në mëngjes.⁹

Gjatë intervistës

Sigurohuni që të theksoni çdo aftësi, përvojë dhe edukim përkatës që ju bën të duhurin për këtë punë.⁹ Bëni shumë pyetje dhe përdorni intervistën si një mundësi për të mësuar më shumë për punën dhe kompaninë, që gjithashtu – është një proces i dyanshëm, kështu që ju duhet të siguroheni që është një përshtatje e mirë për ju.⁹ Ju madje mund të vendosni se kjo nuk është puna e duhur, ose mund të mos ju ofrohet puna. Mos harroni se e gjithë kjo është pjesë e procesit, qëndroni pozitiv dhe dijeni se do të gjeni diçka që ju përshtatet më mirë.

Zakonisht është më mirë të mos e zbuloni SM tuaj në intervista

Më pëlqen të jem e hapur dhe e sinqertë në lidhje me SM paraprakisht, kështu që u tregova njerëzve për SM para dhe gjatë intervistave, edhe pse simptomat e mia nuk më preknin në atë kohë. Që atëherë e kam kuptuar se kjo ndoshta nuk ishte qasja e duhur – një intervistë nuk është mjedisi më i mirë për të informuar njerëzit për SM tuaj, veçanërisht nëse simptomat tuaja nuk po ju prekin në atë kohë. Nuk ka kohë për ta shpjeguar siç duhet dhe njerëzit mund të mos e marrin për të mirë nëse nuk e dinë se çfarë do të thotë të kesh SM.

Katharina

Jeton me SM që nga viti 2018

rmsLabelViewAuthorProfile

Kam parë se është më mirë të pres derisa të punësohem për të diskutuar diagnozën time dhe për të kërkuar akomodim. Zakonisht është më mirë të mos e zbuloni diagnozën tuaj përpara, por duhet të bëni atë që është më e mira për ju.

Rebecca

Jeton me SM që nga viti 2006

rmsLabelViewAuthorProfile

Mos harroni, në shumicën e rasteve, nuk do t'ju duhet të zbuloni SM para ose gjatë intervistës, por sigurohuni që të kontrolloni ligjet e punësimit që zbatohen për ju dhe llojin e punës për të cilën po aplikoni përpara intervistës.^2,9

[Placeholder: përfaqësitë lokale për të kontrolluar ligjet lokale të punësimit rreth zbulimit të SM dhe përditësimin sipas nevojës]

There are many independent organisations that offer career advice, support, and more.

[Placeholder: përfaqësitë lokale për të kontrolluar këtu vegëzat shtesë që janë të dobishme]

• Shoqëria Kombëtare e SM: Ofron udhëzime për planifikimin e karrierës, si mjetet e vetëvlerësimit, këshilla për intervistat e punës, si dhe informacion ligjor
• Shoqata Kanadeze për SM: Ofron mbështetje dhe shërbime të disponueshme në zonën tuaj
• Qeveria e Kanadasë ka gjithashtu një faqe me burime dhe informata për llojet e vendeve të punës

1. National MS Society. Accommodations. https://www.nationalmssociety.org/Living-Well-With-MS/Work-and-Home/Employment/Accommodations [aksesuar në maj 2020].
2. MS Society UK. Work, MS and you. https://www.mssociety.org.uk/care-and-support/everyday-living/working-and-ms/work-ms-and-you [aksesuar në prill 2020].
3. Leslie M, et al. Neuro Rehabilitation. 2015;37:425–36.
4. Kasser SL, et al. Disabil Health J. 2017;10:207–13.
5. Powell DJH, et al. J Behav Med. 2017;40:772–83.
6. Web MD. Can you still work with MS? https://www.webmd.com/multiple-sclerosis/ms-and-work [aksesuar në qershor 2020].
7. MS Trust. Working life. https://www.mstrust.org.uk/life-ms/your-finances/working-life#how-could-ms-affect-me-and-my-work [aksesuar në qershor 2020].
8. Indeed.com. 10 Questions to ask yourself before applying for a job. https://www.indeed.com/career-advice/finding-a-job/questions-to-ask-before-applying-for-a-job [aksesuar në qershor 2020].
9. National MS Society. Successful job interviewing. Momentum Magazine, 2008.  https://www.nationalmssociety.org/Programs-and-Services/Resources/Successful-Job-Interviewing-(-pdf)?page=1&orderby=3&order=asc [aksesuar në qershor 2020].